قانون جدید ارث و میراث اعلام شد | اجرای طرح جدید صدور گواهی انحصار وراثت

 هاشم کارگر در توضیح بیشتر افزود: طبق قانون برنامه هفتم توسعه، سازمان ثبت احوال کشور مکلف به صدور گواهی انحصار وراثت بدون نیاز به درخواست وراث و ذینفعان ظرف ۲۰ روز پس از ثبت واقعه وفات از سال آینده خواهد بود.

رئیس سازمان ثبت احوال کشور بیان کرد: با تکمیل پروژه بزرگ سببی و نسبی و اتصال اسناد سجلی خانواده به یکدیگر این امر هر چه سریعتر محقق خواهد شد و باید هر چه سریعتر آیین نامه این امر تدوین و در هیأت دولت به تصویب برسد.

وی افزود: صدور گواهی حصر وراثت به صورت الکترونیک، موجب تسریع و تسهیل در امر خدمت رسانی به مردم خواهد شد.

 جلسات تدوین آیین نامه این گواهی به صورت فشرده در سازمان ثبت احوال کشور در حال برگزاری است. 

 هر فرد در جامعه دارای املاک و دارایی‌هایی است که پس فوت‌ او وارثین صاحب آن‌‌ها خواهند شد. افراد می‌توانند ملک و املاک خود را پیش از مرگ نیز میان فرزندان تقسیم کنند.

تقسیم ارث با صلح عمری راهکاری برای تقسیم کردن آسان سهم‌الارث است. مطابق قانون اموال همه افراد پس از فوتشان میان وارثان آن‌ها که شامل همسر، فرزندان، پدر، مادر و‌… می‌شوند تقسیم خواهد شد؛ اما قانون‌گذار برای تقسیم‌ اموال هر فرد پس از فوت شرایط دیگری را نیز تعیین ‌کرده است‌ که کمی متفاوت‌تر هستند و از این روش با نام صلح عمری یاد می‌شود.

مزایای تقسیم ارث با صلح عمری

قرارداد صلح عمری، قراردادی است که طی آن مالک یک ملک مالکیت ملک خود را از طریق قراردادی به نام صلح به شخص دیگری منتقل می‌نماید؛ با این شرط که: اولاً مصالح، تا زمانی که زنده است، مالک منافع ملک متعلق به خود او بوده؛ ثانیاً، بعد از فوت مالک، صلح کامل شده و متصالح علاوه بر عین، مالک منافع مال نیز شده و بتواند از آن استفاده کند. اکنون در این بخش، به توضیح مزایای صلح عمران پرداخته که شامل موارد زیر است:

طبق قانون، افراد می‌توانند برای تعیین تکلیف اموالشان بعد از فوت، وصیت‌نامه تنظیم کنند. محدودیتی که دراین‌رابطه وجود دارد آن است که هر شخص صرفاً تا یک‌سوم اموال خود را برای بعد از مرگ خود، می‌تواند وصیت کرده و وصیت مازاد بر ثلث اموال، بدون تنفیذ و اجازه وراث، باطل است؛ بنابراین از مهم‌ترین مزایای صلح عمری، می‌توان به این نکته اشاره نمود که با انعقاد صلح عمری، مالک می‌تواند برای اموالش در زمانی که در قید حیات است، تعیین تکلیف کرده و آن را به نظر وراث و بعد از فوت خود واگذار نکند.

مزیت دیگر از مزایای صلح عمری، آن است که ازآنجاکه قرارداد انتقال ملک در قالب صلح انجام‌گرفته، میزان مالیات انتقال آن در مقایسه با قرارداد بیع یا همان قرارداد خریدوفروش و مالیات‌برارث، بسیار کم‌تر است.

یکی دیگر از مزایای صلح عمری، آن است که در این قرارداد، درعین‌حال که مالک، مالکیت عین ملک خود را به طور کامل به متصالح منتقل می‌نماید، مالکیت منافع ملک را برای خود نگه داشته و بنابراین می‌تواند بدون واهمه از بیرون‌شدن از ملک توسط متصالح، تا پایان عمر و با خیال راحت در ملک انتقال‌داده‌شده، سکونت و زندگی نماید.

مراحل تقسیم ارث مادری یکی از مواردی است که سوالات بسیاری در مورد آن پرسیده می‌شود. انحصار وراثت و تقسیم ارث همواره یکی از مهم‌ترین مباحث حقوقی است. یکی از سؤالاتی که وکلا و کارشناسان حقوقی همیشه با آن مواجه هستند، نحوه تقسیم ارث مادری است.

مراحل تقسیم ارث مادری

این مراحل به شرح زیر است:

اخذ گواهی فوت

در مرحله اول، وراث متوفی یا وکیل ایشان باید اقدام به اخذ گواهی فوت از ثبت‌احوال نماید. اخذ گواهی فوت هم می‌تواند به‌صورت حضوری و هم به‌صورت آنلاین صورت پذیرد.

اخذ گواهی انحصار وراثت

در این مرحله، وکیل یا یکی از وراث متوفی با دردست‌داشتن مدارک هویتی سایر وراث، گواهی فوت و نیز دو شاهد به‌منظور اخذ استشهادیه به شورای حل اختلاف محل زندگی مراجعه می‌کنند.

همچنین در این مرحله ورثه اقدام به ثبت دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت می‌نمایند و ضمن محاسبه مالیات‌برارث مادر متوفی خویش، برگه مالیاتی دریافت می‌کنند. نهایتاً وراث باید در جلسه‌ای که دادگاه به‌منظور صدور گواهی انحصار وراثت برگزار می‌کند، حاضر شوند تا گواهی مزبور صادر گردد.

نحوه تقسیم ارث از مادر

پس از طی مراحل انحصار وراثت، ورثه می‌توانند اموال باقی‌مانده متوفی را میان خود تقسیم نمایند. نکته قابل‌توجه در خصوص تقسیم ارث مادر این است که انحصار وراثت مادر و تقسیم ارث باقی‌مانده از او هیچ‌گونه تفاوتی با تقسیم ارث سایر افراد ندارد.

این تصور که پس از فوت مادر، تقسیم ارث او میان فرزندان دختر و پسر به‌صورت مساوی انجام می‌پذیرد، کاملاً اشتباه است. به عبارت بهتر، چه متوفی مادر باشد و چه پدر، درهرحال پسر دوبرابر دختر ارث می‌برد.

بنابراین، چنانچه مادری فوت نماید و فرزند دختر و پسر داشته باشد، میزان سهم‌الارث او برای فرزندان دختر و پسر یکسان نخواهد بود.

شرایط تقسیم ارث مادر

مقررات قانون مدنی شرایطی را برای تقسیم ارث بیان می‌نماید. مطابق این شرایط، اگر مادری فوت نماید و ورثه او منحصر به یک یا چند فرزند باشد، مراحل تقسیم ارث به شرح زیر است:

متوفی (مادر) تنها یک پسر یا یک دختر داشته باشد: تمام اموال به او می‌رسد.

چنانچه متوفی (مادر) فقط چند فرزند پسر داشته باشد: اموال به‌صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم خواهد شد.

اگر متوفی (مادر) فقط چند فرزند دختر داشته باشد: اموال به‌صورت مساوی بین آن‌ها تقسیم می‌شود.

در تقسیم ارث، اگر متوفی (مادر) چند فرزند پسر 

میزان حوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و شرایط آن، در صورت داشتن زوجه، پرداخت یک چهارم کل دارایی به زوجه بوده و سپس، مابقی آن، به ترتیب، به ورثه طبقه اول (پدر و مادر)، طبقه دوم (پدر بزرگ و مادر بزرگ و خواهران و برادران و فرزندان آنها) و طبقه سوم (عمه و عمو، خاله و دایی و فرزندان آنها) تعلق خواهد گرفت که نکات حقوقی آن، در قانون مدنی، ذکر شده است.

در قانون مدنی ایران، قواعد مربوط به ارث و وصیت، به صورت دقیق، تعیین شده است و در همین راستا، زمانی که شخصی فوت می‌کند، می‌بایست طبق قانون مذکور، اقدام به تقسیم ارث، میان وراث متوفی نمود تا از اختلافات ناشی از آن، جلوگیری شود.

یکی از فروض مربوط به نحوه تقسیم ارث متوفیان، حالتی است که مردی، فوت می‌کند؛ بی‌آنکه فرزندی داشته باشد. در این صورت، این سوال مطرح می‌شود که نحوه تقسیم ارث مرد بدون فرزند و اموال مرد بدون وارث و شرایط آن، به چه صورت است؟ پاسخ به این سوال، از آن جهت اهمیت دارد که گاها، میان ورثه مرد بدون فرزند در خصوص تقسیم ارث، اختلافات جدی‌ای ایجاد می‌گردد.

ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟

پس از اینکه شخصی، فوت نمود، ورثه وی، می‌بایست طبق قواعد قانونی، اقدام به تقسیم ارث میان خود نمایند. در این حالت، تقسیم ترکه میان ورثه، نیازمند آن است که ورثه، با تقدیم دادخواست انحصار وراثت به شورای حل اختلاف، اقدامات لازم برای تقسیم ترکه را انجام دهند.

یکی از فروضی که در پی آن، می‌بایست اقدام به تقسیم ترکه میان ورثه کرد، حالتی است که مردی، بی‌آنکه فرزندی داشته باشد، فوت کند.

در این حالت، این سوال ممکن است مطرح شود که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد؟ در واقع، اولین مرحله از تقسیم ارث مرد بدون فرزند، آن است که ورثه‌ای که از ترکه وی بهره مند می‌شود را مشخص نموده و سپس، نحوه تقسیم ارث میان آنها را ذکر نمود.

به طور کلی، طبق طبقات و درجات ارث، ورثه متوفی را می‌توان به دو نوع خویشاوندان سببی و خویشاوندان نسبی تقسیم بندی کرد. منظور از خویشاوندان سببی، زوج یا زوجه متوفی می‌باشد. لذا در هر حال، بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی، زمانی که مردی فوت کرده باشد، همسر دائمی وی، می‌تواند سهم الارث خود را ببرد.

منظور از خویشاوندان نسبی، افرادی هستند که به لحاظ نسب و رابطه خونی، با متوفی، دارای پیوند هستند. بر اساس ماده ۸۶۲ قانون مدنی، اشخاصی که به موجب رابطه نسبی با متوفی، ارث می‌برند، به سه طبق زیر تقسیم می‌شوند:

طبقه اول؛ شامل پدر و مادر، فرزندان و فرزندان فرزندان (نوه‌ها) می‌باشد.

طبقه دوم؛ شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها، خواهران و برادران و فرزندان آنها می‌شود.

طبقه سوم؛ شامل عمه‌ها و عموها، خاله‌ها و دایی‌ها و فرزندان هر کدام از آنها خواهد شد.

نکته مهمی که در خصوص ارث بردن خویشان نسبی در طبقات و درجات ارث وجود دارد؛ آن است که در صورت وجود ورثه در هر طبقه، طبقات بعدی، محروم از ارث خواهند شد.

حتی، در هر طبقه نیز، درجات مختلفی وجود دارد که در صورت وجود درجه نزدیک‌تر به متوفی، درجات بعدی، از ارث محروم می‌گردند. به عنوان مثال، فرزندان متوفی، خویشاوندان درجه اول از طبقه اول محسوب شده و در صورت نبود آنها، ارث مرد، به نوه‌هایش خواهد رسید.

در طبقه دوم ارث نیز، دو درجه وجود دارد. درجه اول، شامل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها و برادر و خواهر متوفی می‌شود و در صورت نبود ایشان، ارث مرد فوت شده، به درجه دوم از طبقه دوم یعنی پدر و مادر اجداد و فرزندان خواهران و برادران خواهد رسید.

طبقه سوم ارث نیز، شامل دو درجه می‌گردد که در درجه اول، عمو، عمه، خاله و دایی شده و در صورت نبود ایشان، درجه دوم از طبقه سوم یعنی فرزندان آنها، از ارث متوفی، بهره مند می‌شوند.

بر این اساس، در پاسخ به این سوال که ارث مرد بدون فرزند به چه کسانی می‌رسد، باید گفت که در صورتی که مرد، همسر دائمی در قید حیات داشته باشد، ابتدا سهم وی از ارث پرداخت شده و سپس، سراغ طبقات و درجات ارث خویشان نسبی وی، خواهیم رفت. در صورتی که در طبقه اول ارث، متوفی دارای پدر و مادر باشد، ارث به وی تعلق خواهد گرفت و در صورت نبود وی، سهم الارث، میان سایر ورثه از طبقات بعدی، تقسیم خواهد شد.